Cumhuriyet Halk Partisi Amasya Milletvekili Mustafa Tuncer, Kamu İktisadi Teşebbüsü Komisyon toplantısında yaptığı konuşmada, “2013 yılında Sudan'da çiftçilik yapmak üzere planlanan bir hayalle başlayan süreç, devamında, 2018 yılında Türkiye-Sudan arasında bir şirket kurulmasına doğurmuş. Bununla ilgili yaptığımız itirazları burada yineleyeceğiz ve de itirazlarımızın kabulünü değerli Komisyon üyelerinden istirham edeceğiz” dedi.
Amasya Milletvekili Mustafa Tuncer yaptığı konuşmanın devamında; “Türkiye ile Sudan arasında tarımsal üretimin ve ticaretin artırılması amacıyla 28 Nisan 2014 tarihinde imzalanan ve her iki ülke nezdindeki yasal prosedürleri 19 Kasım 2015 tarihinde tamamlanan Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Sudan Cumhuriyeti Hükümeti Arasında İkili Tarımsal İşbirliği ve Ortaklığına İlişkin Anlaşma uygulamaya konulmuş, buna ilişkin şirket kurulmuş, kurulan şirkette de yüzde 80 pay TİGEM'e, yüzde 20 pay da Sudan Tarım Bakanlığına ayrılmış. Ortak şirket tarafından Sudan'da 12.500 hektar arazide bir pilot çiftlik kurulması planlanmış. Toplam 780.500 hektar tarım arazisinin ise Türk girişimcilere Sudan'da tahsis edilmesi ve Türk girişimcilerin orada çiftçilik yapmasının özendirilmesi hedeflenmiş ama bugüne kadar bu hedef henüz gerçekleşmemiş. "780.500 hektar arazi henüz tarım yapılamayan toprakların tarıma elverişli hâle getirilesi yoluyla sağlanacaktır." ibaresi konulmuş. Oysa, ülkemizdeki tarım politikalarındaki yanlışlar nedeniyle her yıl binlerce hektar tarım arazisi ekilmekten vazgeçiliyor. Bu husus ülkemizde planlanmazken bunun Sudan'da planlanmasının ve 780.500 hektarlık bir arazide planlanmasının akla yatkın bir durumu söz konusu değildir, mantıkla da bağdaşmamaktadır. Sudan'da tarım yapılamayan topraklara maalesef para harcanıyor. Oysa, bizim önce kendi evimizin önünü süpürmemiz gerekiyor.
Şirket 2018 yılında faaliyete geçmiş ancak Sudan'da 2019 yılında meydana gelen hükûmet değişikliğiyle bu çalışmalar durdurulmuş. 13 Ağustos 2021 tarihinde 113.282 hektarlık ve 12.834 hektarlık olmak üzere 2 bölge için koordinatlar Sudan yetkililerince TİGEM'e ve şirkete verilmiş ancak Türk uzmanlar tarafından verilen bu araziler incelendiğinde buralarda tarım yapmanın mümkün olmadığı anlaşılmış çünkü buralar dağlık, taşlık, tarımsal toprakla ilgili olmayan araziler. Sizler burada Nil Nehri kenarında araziler talep etmişsiniz ama bu zamana kadar bununla ilgili de hiçbir gelişme olmamış. Sudan'da ayrıca bu dönemde bir askerî darbe meydana gelmiş. Bu askerî darbe neticesinde çalışmalar yine durdurulmuş ve 2018'den bugüne kadar sadece -2021 yılına kadar diyeyim- sadece 1 heyet Sudan'a gönderilmiş ve orada bir inceleme yapılmış.
Ticaret hukukunda "basiretli tüccar" diye çok önemli bir tabir vardır. Bu basiretli tüccar da şirketler için getirilmiştir. Yani basiretli tüccar nerede nasıl karar vereceğini ve hangi durumlarda doğru öngörüler yapabileceğini bilen kişidir. Bu şirket ve TİGEM maalesef Sudan'da iflas etmiştir. 2018'den beri -beş yıldır- hiçbir çalışma yapılmamış ama buna rağmen bu şirkete bütçeler ayrılmış, bu şirket kendisine ayrılan bütçeden -miktarları az çok önemli değil- kamu harcaması yapmıştır. Ve hedeflenen ürünlerden biri de, maalesef Sudan'da yetiştirilmek istenen ürünlerden biri de pamuktur ki Adana bölgesinde bizim çiftçilerimiz tarafından bıraktırılmaya mecbur bırakılan ama bir dönemler tamamen tüm dünyada "pamuk ovası, pamuk bölgesi" olarak bilinen Adana bir tarafa bırakılmış. Pamuğu biz buradan, Ankara'dan 400-450 kilometre uzaktaki Adana'da değil, binlerce kilometre uzaktaki Sudan'da yetiştirmeye kalkmışız; bunun izahı yoktur. Hükûmet yanlış tarım politikaları uygulayabilir, Hükûmetteki kişiler tarım konusunda uzman olmayabilir ama TİGEM'in ve tarımla ilgili diğer kuruluşların bu hususlarda Hükûmeti uyarması, bu yanlışları yaptırmaması gerekiyor çünkü neticede bunun zararı ülkemize ve tüm halkımıza sonuç doğuruyor ve etkiliyor.
O yüzden, bu hususlarda itirazlarımızı belirttik. Bunlarla ilgili Sayın Komisyonun uygun bir karar alacağını kamu vicdanına bırakarak arz ve talep ediyoruz” ifadelerini kullandı.
