Merzifon Fizyolife Sağlıklı Yaşam Merkezi sahibi Fizyoterapist Gizem Uçar, spor fizyoterapisi ve kimlere uygulandığı hakkında gazetemize açıklamalarda bulundu.
Fizyoterapist Gizem Uçar, gazetemize yaptığı açıklamada şu ifadelere yer verdi:
SPOR YARALANMALARI
Fiziksel aktivite ve spor türlerinin populeritesi günden güne artmaktadır. Elit veya profesyonel sporcuların yanısıra sporcu olmayan insanların da koşu, kayak, sörf, tenis gibi hobi anlamında sporlarla uğraşması sonucunda profesyonel sporcu dışındaki populasyonlarda da spor yaralanmaları oluşabilmektedir. Başka bir deyişle haftasonu (haftasonu savaşçıları/ weekend warriors) hobisi olarak spor yapan insanlarda da, olimpik sporcularda da spor yaralanmalarına oluşabilmektedir (Delaney et al. 2009; Falvey et al. 2009). Dansçılarda da spor yaralanmaları (Fitt 1996; Stretanski 2002; Koutedakis and Jamurtas 2004) (Bowling 1989; Garrick and Lewis 2001; Bronner, Ojofeitimi and Spriggs 2003; Laws 2005) görülmektedir.
Profesyonel sporcularda ya da hobi olarak spor yapan kişilerde yaralanmaları önlemek için koruyucu antrenman programları ve sağlık önlemleri gereklidir.
SPOR FİZYOTERAPİSİ NEDİR?
Spor fizyoterapisi, fiziksel olarak aktif kişilerde yaralanmalardan korunma, değerlendirme, tedavi, rehabilitasyon ve performansı arttırma konularını içeren özel bir fizyoterapi uzmanlık alanıdır.
Bir başka deyişle Spor Fizyoterapisi, yüksek performans seviyesindeki elit sporcular, düzenli antrenman yapan amatör sporcular ya da düzenli olmayıp hobi olarak spor yapan kişilerde karşılaşılan spor yaralanmalarında;
1-İlk yardım
2-Yaralanmalardan korunma
3-Değerlendirme
4-Tedavi ve rehabilitasyon
5-Performansı geliştirme uygulamalarını içerir.
Spor fizyoterapisinde spora bağlı yaralanmaların tedavisi ve önlenmesinde muskuloskeletal yaklaşımlar önemlidir. Uygulamalı anatomi, spor biyomekaniği ve kinezyoloji bilgisi gereklidir. Spor fizyoterapistleri sporcular, antrenörler ve diğer sağlık uzmanlarıyla iyi iletişim becerilerine sahip olmalı, takım çalışması halinde çalışmalıdır. Değerlendirme ve tedavi başarısı açısından ileri seviye klinik deneyim ve uzmanlık gereklidir. Yaralanmalardan korunma ve tedavi için spor yaralanmalarına özgü fizyoterapi programları geliştirilmelidir. Spora katılım öncesi kişiye yönelik ve ayrıntılı muskuloskeletal değerlendirmeler yapılmalıdır.
SPOR FİZYOTERAPİSTİ KİMDİR?
Spor fizyoterapistliği, fizyoterapi lisans programı sonrası ilgili yüksek lisans programlarıyla ve klinik deneyimle kazanılan bir fizyoterapi uzmanlık alanıdır.
Türkiye’de TFF, özel eğitim ve sınavlarıyla “takım fizyoterapistliği” sertifikası vermektedir ve spor takımlarında çalışabilmek takım fizyoterapistliği eğitimi almış olmak gerekmektedir.
SPOR FİZYOTERAPİSTİNİN ÖZELLİKLERİ NELERDİR?
-Sporla ilgili olma ve spor türleri hakkında deneyim ve bilgi sahibi olma
-Kişileri en yüksek performansa ulaştırma, yaralanmaları önleme ve yaralanma sonrası iyileşme sürecinde sporculara yardım etme
-Elit sporcularla, amatör sporcularla veya sporu boş zaman aktivitesi olarak yapan insanlarla çalışabilme
-Ayrıca engelli, geriatrik hastalar, artrit, astım, sırt ağrısı ve kardiyak problemleri olan her yaştan hastalarla çalışabilme
-Spor fizyoterapistine gelen insanların spora uygunluk açısından daha fit olmalarını sağlama ve sportif yaralanmaları önleme
-Genç sporcuların uzun yıllar spor yapabilmeleri ve yaralanmalardan korunmaları için bilgilendirilme ve eğitim verme
-Spor yaralanmalarından korunmada tavsiyede bulunma (spor ekipmanların büyüklüğü, ağırlığı, kişiye uygunluğu, doğru antrenman teknikleri, antrenman yoğunluğu, sıklığı)
-Spor yaralanmaları sonrası fizyoterapi ve rehabilitasyon programının düzenlenmesi
-Tıp ve spor alanında meraklı olma ve yenilikleri takip etme
-Klinik anlamda deneyim ve beceri sahibi olma
-Hastaların sağlık ve genel iyilik haliyle ilgili olma
-Takımın bir parçası olarak çalışabilme
-İyi iletişim becerilerine sahip olma
-Organizasyon ve yönetim becerilerine sahip olma
SPOR FİZYOTERAPİSTİNİN GÖREVLERİ NELERDİR?
-Yaralanmalardan korunma
-Değerlendirme
-Tedavi ve rehabilitasyon programının planlanması,
-İlk yardım, manipulasyon, masaj sıcak soğuk uygulaması, elektroterapi ve hidroterapi vs. tedavilerinin kullanılması
-Yaralanma sonrası spora dönüş sürecinin planlanması,
-Performans geliştirme, kişiyi spor türünün ihtiyaçlarına göre hazırlama
-Birçok uzmanlık alanından yararlanarak takım çalışmasıyla spor yaralanmalarının tedavisini takip etme.
-Hastaların tedavi ve progresyonları hakkında kayıt tutma
SPOR FİZYOTERAPİSTİNİN KULLANDIĞI YÖNTEMLER NELERDİR?
-Spor masajı
-Manuel terapi yöntemleri, manipulasyon mobilizasyon
-Atletik taping, kinesiotaping, breysleme
-Elektroterapi, sıcak soğuk uygulamaları
-Hidroterapi, aquaterapi
-Kas kuvvetlendirme teknikleri (Ör; izokinetik dinamometre, PNF)
-Kas esnekliğini arttırma teknikleri
-Genel vücut kondisyonunu arttırma ve dayanıklılığı arttırma antrenmanları
-Koordinasyon ve stabilite antrenmanları
-Propriyosepsiyon çalışmaları
SPOR FİZYOTERAPİSTİNİN ÇALIŞMA ALANLARI
-Spor federasyonları, spor kulüpleri
-Dans toplulukları, dans okulları
-Hastaneler
-Özel fizik tedavi merkezleri
-Sağlık ve fitness kulüpleri
SPOR FİZYOTERAPİSTİNİN SAĞLIK EKİBİNDEKİ YERİ VE ÖNEMİ
Spor fizyoterapistlerinin sağlık ekibindeki yeri çok önemlidir. Sporcuyla sık iletişim halinde olan sağlık ekibi üyesi olarak, değişik uzmanlık alanları arasında köprü görevi görür. Hekimler, antrenörler, kulüp yöneticisi, kondisyoner, biyomekanist, beslenme uzmanı, egzersiz fizyoloğu, osteopat, spor psikoloğu vs. ile takım çalışması içinde olmalıdır.
SPOR FİZYOTERAPİSİNDE YARALANMALARINDAN KORUNMA
-Sportif anlamda aktif kişilerde yaralanmalar oluşmadan önlenmesi, oluştuğunda ise tedavi sürecinde takip etme
-Risklerin belirlenmesi ve risk yönetimi
-Spora katılım öncesi tarama
-Doğru teknikler ve doğru biyomekaniklerin kazanılması, geliştirilmesi
-Çevresel faktörlerle ilgili risklerin (uygun olmayan zemin, hava şartları vs) önceden belirlenip modifiye edilmesi
-Doğru ekipman seçimi
-Teypleme, bandajlama veya atelleme uygulamalarıyla önlem alınması (ör; tekmelik, amerikan futbolunda özel başlık giyilmesi vs.)
-Eğitim (Sporcu, antrenör ve ailelere eğitim verilmesi)
-Uygun kardiyovasküler fitness programları ile spora uygun fitnesın oluşturulması
SPOR FİZYOTERAPİSİNDE DEĞERLENDİRME
-Akut ve kronik yaralanmaların değerlendirilmesinde klinik deneyim ve beceri önemlidir.
-Cerrahi ve cerrahi olmayan nöromuskuloskeletal yaralanmaların, yaralanma sonrası sportif aktivitelere güvenli dönüş için, gerekli fonksiyonel değerlendirmelerin yapılması gerekir.
-Yaralanmaları doğru değerlendirip akut tedavi programlarını düzenleme yeterliliğine sahip olma
-Oyun sırasında meydana gelen yaralanmalar için gerekli ekipmanlara sahip olma ve ilk yardım bilgisine sahip olma
-Spor türüne özgü sık görülen yaralanmalar hakkında bilgi sahibi olma
-Kişiye özgü değerlendirme
-Nöromuskuler değerlendirme
-Fizyolojik ve biyomekanik değerlendirme
-Beslenme ve psikososyal faktörlerin belirlenmesi
-Sağlık ve yaşam şekli değerlendirmesi
-Klinik karar verme becerisinin gelişmiş olması
İlk yardım uygulamaları
-PRICES (protection-koruma, rest-dinlenme, ice-buz, elevation-yükseltme, support-destekleme)
-Taping (teypleme, bandajlamalar)
-Brace uygulaması
SPOR FİZYOTERAPİSİNDE TEDAVİ VE REHABİLİTASYON
-Nöromuskuloskeletal yaralanmaların tedavisi ve rehabilitasyonunda hekimlerle birlikte karar alınması ve programın düzenlenmesi
-Spor türüne ve kişiye özel hazırlanmış fizyoterapi programları
-Sporcunun antrene edilerek spora gönderilmesi
-Yaralanma tekrarının önlenmesi
-Terapötik uygulamalar
-Egzersize dayalı rehabilitasyon
-Performans iyileştirmesi
-Takip
-Yaşam şekliyle ilgili düzenlemeler ve adaptasyonlar
SPOR FİZYOTERAPİSİNDE PERFORMANS GELİŞTİRME
-Nöromuskuloskeletal ve kardiyovaskuler-pulmoner sistemlerin ayrıntılı değerlendirilmesi kişinin spora uygunluğunun veya yaralanma riskinin belirlenmesi açısından önemlidir.
-Esneklik, kas kuvveti, dayanıklılığı ve aerobik/anaerobik sistemlerdeki eksikliklerin spesifik antrenman programlarıyla telafi edilmesi
-Takip değerlendirmeleri ile ilerideki antrenman programı değişikliklerinin yapılması
SPOR FİZYOTERAPİSİNDE ARAŞTIRMA
Tedavi ve rehabilitasyon uygulamaları temel ve klinik bilimlerdeki yeniliklere göre değişebilmektedir. Spor fizyoterapistleri araştırma yapan ve yenilikleri uygulayan takımın bir parçasıdır.
EĞİTİM
Sporculara, ailelerine ve antrenörlerine yaralanmalardan korunma, tedavi ve rehabilitasyon hakkında eğitim verilmesi spor fizyoterapistlerin görevidir.
Ayrıca bu eğitimler diğer branşlardaki fizyoterapistleri, diğer dallardaki sağlık uzmanları ve hekimlerini de kapsamaktadır.
SPORA GERİ DÖNÜŞ
-Spora geri dönüşe fizyoterapist ve hekimin birlikte karşılıklı fikir alışverişi yaparak karar vermesi gerekir.
-Kişinin spora dönüşe hazır olup olmamasının belirlenmesinde, yeniden yaralanma riski ile spora geri dönüşün avantajları düşünülüp aradaki dengenin sağlanarak karar verilmesi gerekir.
-Spor fizyoterapisti her zaman sporcunun yanında olmalı ve onun menfaatini korumalı
SPOR FİZYOTERAPİSİNİN ELİT SPORCULARDAKİ HEDEFLERİ
-Dayanıklılık, kuvvet, çeviklik, esneklik ve mobiliteyi en iyi seviyede tutma
-Ağrı veya yüklenmelere karşı kas ve eklemleri koruma ve ayrıca dolaşımı arttırmak için nöromuskuler koordinasyonu geliştirme
-Vücut postür ve dizilimini uygun seviyeye getirmek
-Abdominal ve spinal ve kalça çevresi kasları çalıştırarak yaralanmalara karşı korunmayı arttırmak (core stabilite)
-Doğru antrenman uygulamaları ve antrenman şiddeti, sıklığı konusunda yönlendirme
SPOR FİZYOTERAPİSTİNİN KULÜPLERDE VE SPOR FEDERASYONLARINDAKİ KONUMU
-Spor fizyoterapistleri spor takımlarında önemli role sahip
-İletişim ve yönetimsel becerileri üst düzey olmalı
-Sağlık ekibinin önemli bir parçası
-Hekimler ile sporcular arasında, sporcular ile antrenörler arasında köprü görevi
SORUMLULUK ALMA VE KİŞİSEL GELİŞİM
-Kayıt tutma (hastaların bilgilerinin dökümantasyonu)
-İletişim ve iş etiği
-Yenilikleri takip etme
SPORDA KARŞILAŞILABİLECEK ETİK KONULAR
-Devam eden yaralanmalarda sportif aktiviteye dönüş kararının verilmesinde sporcunun yanında olma
-Sportif katılıma destek olması için farmakolojik tedaviler doktor gözetiminde yapılmalı
-Çocukların özellikle yüksek risk taşıyan sporlara katılmasında doğru yönlendirme, bilgilendirme
-Sporcuların medikal bilgilerinin güvenliği; antrenörlerle, diğer sporcularla ya da basınla paylaşılmaması
-Ergojenik (fiziksel performans arttırıcı) yardımlar; anabolik steroidler, kan dopings vs. önlemede sağlık ekibiyle birlikte mücadele etme
SPOR FİZYOTERAPİSTİNİN SORUMLULUKLARI
-Spora katılım öncesi inceleme: Sporcunun fiziksel ve mental statüsüyle ilgili değerlendirmeler
-Sporcunun spora katılıma hazır olup olmamasının belirlenmesi: Sporcunun iyileşme ve kondisyonunun yeterliliği
-Sahada gerçekleşen yaralanmaların değerlendirilmesi ve tedavisi: Kafa travmaları, spinal kord yaralanmaları, hipertermi gibi yaralanmalarda acil, özelleşmiş diagnostik ve tedavi prosedürleri
-Kişisel medikal bilgilerin gizliliği: Sporcunun izni olmadan medikal bilgiler başkalarına açıklanmamalı
Spor fizyoterapistinin spor takımlarındaki rolü
-Uygun antrenman metodları hakkında bilgilendirme
-Doğru ekipman kullanımı önerisi
-İlgili çalışanların bilgilendirilmesi ve denetlenmesi
-Sporda oluşabilecek tehlikeli durumlara karşı bilgilendirme
-Gerekli medikal desteğin sağlanması
-Yaralanması olan sporcunun sportif katılımının önlenmesi
