VAKIFLAR
Yaz sıcağında soğuk suyla, kışın soğuğunda ise sımsıcak sularla ahali abdest alsın diye cami bahçesindeki şadırvana su temin etme vakfı olduğu gibi sıcak günlerde sebillere kar koyma hayvanlara yem verme leylekleri koruma güzel yazı öğretme benzeri çeşitli vakıfların hizmette olduğu Osmanlı topraklarında, kadınlar için sığınma evleri açan yaşlı hastalara evde bakım hizmetlerini sunan, ilmi kitapları tedarik eden sokak duvarlarını silip temizleyen, parklara çiçek diken vakıflar da bulunuyordu.
-
Ahaliye meyve dağıtımı organizesinden tutun da, cepheye at temin edilmesinden sorumlu vakıflar ile esirleri kurtarma, ayakkabısı olmayanlara babuç dağıtma gibi vakıflarının bile var olduğu anlaşılıyordu.
-
Yangın, depremler, sel baskınları ve salgın hastalık gibi afet döneminde hizmet veren vakıflar ile işsiz kalanlara sakat olanlara dul yetim ve kimsesiz çocuklara bakan vakıflarda hizmet veriyordu. Sahipsizlerin cenazesi de kaldırılıyordu. İş kurmak isteyen tüm gençlere ve işsizlere faizsiz kredi temin eden vakıflarda görülüyordu.
-
Vakıflar sosyal aktiviteleri ile birer rehabilitasyon merkeziydi. Bunların konuyla ilgili müesseselerine darüşşifa kervansaray imaret darülaceze çocuk emzirme merkezleri miskinler tekkesi kör evi cüzzamlılar evi gibi adlar verilmekteydi
-
Dara düşmüşün, iflas etmişlerin borçlarını ödeyen, evlenecek kızlara çeyiz yardımları ile destek veren, çocuklarına oyuncak alamayan fakirlerin bu ihtiyacını bile gideren, dahası bardak kase kıran hizmetçilere ev sahipleri öğrenmeden onu tedarik eden yani hızır gibi yetişen vakıflar da bilinmekteydi.
-
Orhan Gazi'nin 1324 yılında İznik ile Sakarya’da inşa ettirdiği küçük çaptaki imaretleri ecdatın ilk külliyeleriydi. Onlar bugüne intikal eden geleneğin yani sosyal hizmet zincirinin nüveleriydi.
-
lihye-i saadet-i nebeviye dahi leyle-i mevlid-i nebevi ve leyle-i kadir ve leyl-i adhâda ve zi'l hicceti'ş şerifesinin 10.cu gecelerinde, teyemmümen teberrüken güşat ile huzzâr-ı meclise kemâl-i keremlerinden üç ihlas bir fatiha-i şerife kıraat ile tilavet etdirülüp, sırf ahalinin ucür-i cezile kazanması
için çırpınan güzide vakıflar da hizmetteydi.
-
Toplumsal ruhun diri ve sosyal yaşamın canlı kalabilmesine katkı sağlayan arı kovanı timsali vakıf hizmetleri bir gönül köprüsü bir uygarlık örneğiydi. Tarihin derinliği ile zamanı kaynaştıranlar da yani Türkler’de böylesi medeniyetin tek sahibiydi
